На само два до три часа возење од Скопје, северозападно од Ниш, се наоѓа Хумска Чука – археолошко наоѓалиште со огромно историско и културно значење. Локалитетот, сместен кај селото Хум, претставува остатоци од праисториска населба што датира од неолитот, означувајќи го преминот од камено во метално доба. Поради природното возвишение и доминацијата над Нишката котлина, Хумска Чука била стратешки важна за контрола на регионот, од Сиќевачката клисура на исток до влезот во Лесковачката котлина на запад.
Археолошките ископувања започнале уште во 1933 година, кога професорот Владимир Фјукс од Харвард ја истакнал важноста на локалитетот. Собираните артефакти тогаш биле сместени во Народниот музеј во Ниш. Денес, Хумска Чука е под државна заштита, а истражувањата се водат под надзор на Археолошкиот институт во Белград и Регионалниот завод за заштита на споменици во Ниш. Сепак, археолозите предупредуваат на зголемен број диви копачи и локални жители кои доаѓаат во потрага по богатства.
Покрај историското значење, Хумска Чука е и мистично место во народното предание. Според старите мештани, под земјата се наоѓаат големи количини на злато, закопани од древните жители за време на преселби и војни. Легендата вели дека „земјата таму сјае“ и дека секој што копал без благослов на светителите бил казнет – или со несреќа, или со предупредувачки сон.
Иако науката не потврдува постоење на злато, овие приказни продолжуваат да привлекуваат авантуристи и трагачи по богатство, кои веруваат дека во длабочините на земјата сè уште се крие дел од изгубеното наследство на праисториските луѓе. Хумска Чука, така, останува место каде историјата и легендата се преплетуваат, нудејќи фасцинантна комбинација од археолошки и митолошки мистерии.
