На 15 август 2021 година, талибанците повторно ја презедоа власта во Авганистан, враќајќи го режимот кој беше соборен пред две децении. Првично, многумина веруваа дека нивното владеење ќе биде краткотрајно, под притисок на меѓународната изолација. Но, четири години подоцна, реалноста изгледа сосема поинаку – талибанците цврсто ја контролираат државата, додека авганистанскиот народ се соочува со една од најголемите хуманитарни кризи во светот.
Меѓународно прифаќање на талибанската власт
И покрај тоа што талибанците сè уште не се официјално признати од повеќето земји, многу влади веќе имаат воспоставени комуникации со нив. Дури и Германија, која формално не ги признава, одржува директни контакти преку посредници, како Катар.
Во јули 2025, Русија стана првата земја што официјално ја призна талибанската влада, со што го пополни вакуумот оставен од САД, кои се повлекоа од Авганистан во 2021 година. Кина, иако формално не го признава режимот, одржува блиски економски односи и дури го прими талибанскиот амбасадор со сите државнички почести.
Авганистан како клучна точка за Кина
Авганистан е важен дел од кинескиот проект „Нов Пат на свилата“, поради природните ресурси што ги поседува. Овие суровини се исклучително значајни за индустрискиот раст на Кина, а соработка со талибанската власт ѝ овозможува пристап до нив.
Принудни депортации и соработка со талибанците
И покрај официјалното несогласување со талибанскиот режим, европските држави – вклучувајќи ја и Германија – мораат да комуницираат со Кабул заради организација на депортации на бегалци. Од преземањето на власта, Германија депортираше 109 авганистански државјани, од кои 56 се осудени криминалци.
Организациите за човекови права, како Про Азил, предупредуваат дека депортациите се во спротивност со меѓународното право, бидејќи се враќаат луѓе во земја каде што се соочуваат со нехуман третман.
Според германскиот министер за надворешни работи, Јохан Вадефул, контактите со талибанците се „технички“, а не политички, но признава дека реалноста ги принудува да комуницираат со режими со кои не се согласуваат.
Масовни враќања и депортации од Пакистан и Иран
Не само Европа, туку и Пакистан и Иран масовно ги депортираат авганистанските бегалци. Само до август 2025, повеќе од 2,1 милиони луѓе се вратени во Авганистан, половина од нив присилно. Ова создава огромен товар врз талибанската власт, бидејќи повратниците немаат пристап до сместување, работа или основни услуги.
Иронијата е што талибанците ја користат оваа катастрофа како средство за зацврстување на контролата, со тоа што ги претставуваат преговорите со Западот како успех.
Сепак, многу од депортираните не остануваат долго во земјата – некои повторно заминуваат на опасниот пат назад кон Европа.
Тешка состојба со човековите права
Под талибанскиот режим, човековите и граѓанските права се речиси уништени. Најмногу страдаат жените и девојчињата, кои се целосно исклучени од јавниот живот.
- На 1,4 милиони девојчиња над 12 години им е забрането да одат на училиште
- Жените немаат пристап до универзитети и јавни установи
- Насилството врз жените е широко распространето и систематско
Новинарите и активистите се изложени на сериозни закани. Според „Репортери без граници“, во 2024 година биле затворени најмалку 12 медиуми, а Авганистан е на 175-то место од 180 држави според слободата на печатот.
Хуманитарна катастрофа што не стивнува
Според податоци од Европската комисија, половина од населението на Авганистан – 22,9 милиони луѓе – зависат од меѓународна помош. Едно од три деца е неухрането, а ситуацијата се влоши кога САД ја затворија УСАИД и ја стопираа хуманитарната помош, што остави 3 милиони луѓе без пристап до здравствена нега.
Германија, од своја страна, донираше 551 милион евра за развојна помош, но се внимава средствата да не завршат во рацете на талибанците – тие одат преку Светската банка, ОН и невладини организации.
Надежта за спас – замрзната
Една од ретките надежи – „Сојузната програма за прием“ на локални работници во Германија – е стопирана. Иако повеќе од 2.400 луѓе имаат ветување дека ќе бидат примени, тие сè уште чекаат визи во Пакистан и Иран, под постојана закана од депортација.
На почетокот на јули, Управниот суд во Берлин донесе одлука по итна постапка: една Авганистанка и нејзиното семејство, кои повеќе од една година чекаат во Пакистан, мора да добијат виза поради заканата по нивниот живот. Германската влада ја оспорува пресудата.
