Со нова и досега најжестока мерка против Москва, претседателот на САД Доналд Трамп објави воведување „огромни“ санкции кон двете најмоќни руски нафтени компании – „Роснефт“ и „Лукоил“. Вашингтон тврди дека со ова се цели кон самото срце на руската економија и воената машинерија на Кремљ, со надеж дека финансискиот удар ќе го натера Владимир Путин да ја прекине војната против Украина. Американскиот министер за финансии Скот Бенсент изјави дека овие компании директно го финансираат руското воено дејствување, нагласувајќи дека станува збор за првпат администрацијата на Трамп да воведе директни санкции насочени кон нафтениот сектор на Русија.
Санкциите се спроведени преку Бирото за контрола на странски имот (OFAC) и ставаат на црна листа две компании што заедно контролираат речиси половина од вкупниот руски извоз на сурова нафта. „Роснефт“, под раководство на Игор Сечин, е државна компанија и близок соработник на Путин, додека „Лукоил“ е најголемата приватна нафтена корпорација во Русија. Двете компании извезуваат околу 3,1 милион барели нафта дневно, а само „Роснефт“ произведува околу половина од вкупната руска нафта, што претставува приближно шест проценти од светското производство.
Иако руската инвазија врз Украина трае повеќе од три години, САД досега избегнуваа директно да го допрат рускиот енергетски сектор поради страв од глобални економски потреси. Но, по неуспешните дипломатски обиди и тврдоглавиот став на Кремљ, Трамп одлучи дека е време за потежок потег. Тој веќе побара од НАТО-партнерите да го намалат увозот на руска нафта, а новите санкции се следниот чекор во овој координиран притисок. Белата куќа објасни дека одлуката е донесена откако Путин одбил да го запре, како што го нарече Трамп, „бесмислениот конфликт“, и дека Вашингтон веќе нема да дозволи Москва да ја користи нафтата како оружје.
Со оваа мерка, САД сакаат да го намалат приходот што Русија го користи за финансирање на војната. Приходите од нафта и гас се најважниот дел од рускиот буџет и сочинуваат речиси една четвртина од државните приходи. Ако извозот се намали, тоа би можело сериозно да го ослаби капацитетот на Русија за војување и да ја принуди да влезе во нови мировни преговори. Според аналитичарите, санкциите се обид не само да се притисне Москва, туку и да се испрати порака дека Америка ќе користи економски средства за да го скрати времетраењето на војната.
Сепак, оваа мерка нема да ја погоди само Русија. Најголемите купувачи на руската нафта се Кина, Индија и Турција. Кина минатата година купи рекордни над 100 милиони тони руска сурова нафта, што е околу 20 проценти од нејзиниот вкупен увоз на енергенти. Индија, која пред инвазијата купуваше минимални количини, сега годишно тргува со руска нафта вредна околу 140 милијарди долари. Трамп веќе воведе 25-процентни царини на некои индиски производи токму поради зависноста на Индија од руската енергија, но индискиот премиер Нарендра Моди го уверил дека неговата земја ќе го намали увозот бидејќи сака крај на конфликтот.
Нафтениот пазар веднаш реагираше на најавата за санкциите. Цената на Брент-суровата нафта скокна за пет проценти само неколку часа по објавата. Иако економистите предвидуваат дека краткорочно може да има нестабилност, долгорочниот ефект ќе зависи од тоа колку строго ќе се спроведат мерките. Ако санкциите се ограничат само на директните трансакции со овие компании, ефектот врз глобалните цени би можел да биде умерен. Но ако САД ги прошири санкциите и кон банки, посредници и транспортни компании што работат со Русија, светскиот енергетски пазар може да се соочи со нов ценовен шок.
Со овој потег, Трамп испраќа јасен сигнал дека е подготвен да оди подалеку од своите претходници во економскиот притисок врз Москва. Оваа одлука може да ја редефинира геополитичката рамнотежа и да создаде нови линии на поделба меѓу големите сили. Русија, од своја страна, најави дека ќе бара алтернативни пазари и финансиски канали, особено преку Кина, Индија и земјите од Блискиот Исток, но експертите предупредуваат дека ефектите на санкциите ќе се почувствуваат дури и таму.
Американските санкции против руската нафта, иако претставуваат ризик за глобалната економија, се најсилниот сигнал досега дека Вашингтон е решен да ја притисне Москва до граница на финансиска издржливост. Светот повторно влегува во период каде енергијата станува главно геополитичко оружје, а исходот на оваа економска војна би можел да ја одреди иднината на конфликтот во Украина – и на светската рамнотежа на моќта.
