Скопје денес повторно се најде на листата на најзагадени градови во светот. Според податоците на IQAir, главниот град на Северна Македонија е рангиран на 19-тото место по загаденост, што уште еднаш го потврдува сериозниот и долгорочен проблем со квалитетот на воздухот.
Колку е критична ситуацијата?
Индексот на квалитет на воздухот (AQI) во текот на денот достигна вредност 178 – ниво што се смета за „нездраво за чувствителни групи“, како деца, постари лица и луѓе со хронични заболувања. Малите честички PM2.5, кои се најопасни бидејќи навлегуваат длабоко во белите дробови, моментално се дури 18.7 пати над максимално препорачаната годишна граница на Светската здравствена организација. Средната годишна концентрација на PM2.5 во Скопје за 2024 година изнесува 21,6 µg/m³ – повеќе од четирикратно над препораката на WHO од 5 µg/m³.
Зошто воздухот е толку загаден?
Загадувањето во градот произлегува од повеќе извори, меѓу кои најзначајни се:
- Погорувањето на дрва, јаглен и неквалитетни горива за греење во зимската сезона.
- Сообраќајот, особено старите возила кои испуштаат повисоки нивоа на штетни честички.
- Индустриските постројки и прашината од градежни активности. Дополнителен критичен фактор е самата географска положба на Скопје – град во котлина, опкружен со планини, каде при температурни инверзии загадениот воздух останува „заробен“ блиску до земјата.
Како го чувствуваат тоа граѓаните?
Постојаната изложеност на високи нивоа на PM2.5 честички е поврзана со низа здравствени ризици – респираторни заболувања, намалена белодробна функција, кардиоваскуларни проблеми и влошување на хронични состојби. Загадениот воздух влијае и на секојдневието: многумина избегнуваат активности на отворено, а здравствените институции предупредуваат дека особено ранливи се децата и повозрасните.
Што може да се преземе?
Граѓаните можат да применат индивидуални мерки за намалување на ризикот: користење прочистувачи на воздух во домот, носење маски од типот KN95/FFP2 кога AQI вредностите се над 150 и избегнување интензивни активности на отворено во најзагадените часови.
Истовремено, експертите бараат државата и општините да преземат конкретни и долгорочни чекори: модернизација на јавниот превоз, забрзана замена на старите возила, stroga контрола на индустриските емисии и развој на зелена инфраструктура што ќе помогне во намалувањето на ПМ-честичките.
