Математиката често дели луѓе на два табора – оние што ја обожаваат и оние што ја избегнуваат по секоја цена. Но, дали некои луѓе навистина се природно „лоши“ по математика, или пак зад тоа стојат подлабоки причини кои можат да се објаснат со генетика, психологија и влијанија од средината?
За да ја илустрираме оваа тема, замислете ја следнава загатка: На еден имот има неколку животни.
- Сите се овци, освен три.
- Сите се кози, освен четири.
- Сите се коњи, освен пет.
Одговорот? Една коњ, две кози и три овци. Звучи збунувачки? Не грижете се, повеќето луѓе се мачат со вакви логички задачи.
Токму ова води до клучното прашање: зошто некои луѓе имаат природен талент за бројки, а други се чувствуваат изгубено дури и при наједноставни сметки?
Гените можат да играат улога – но не се сè
Професорката Јулија Ковас од Универзитетот во Лондон, во рамките на истражување со над 10.000 парови близнаци, утврдила дека генетиката има значително влијание врз математичките способности. Еднојајчените близнаци покажуваат поголема сличност во вештините по математика отколку двојајчените, што укажува дека околината не е единствениот фактор.
Истражувањата покажуваат дека генетската предиспозиција учествува со 50 до 60% во способноста за учење математика. Но, професорката Ковас додава дека тоа не значи дека судбината е однапред запишана – средината, мотивацијата и искуството играат подеднакво важна улога.
Средината – невидливото влијание што не треба да се потцени
Не е важно само какво образование добиваме, туку и на што сме изложени во секојдневието. Дури и една радиоемисија, телевизиска програма или случаен разговор може да разбуди интерес за одредена област, вклучувајќи ја и математиката.
Но, иако средината може да помогне, генетските предиспозиции сепак влијаат на тоа колку брзо некој ги совладува бројките.
Стравот од математика – фобија што блокира разумот
Според д-р Иро Ксенида-Дерву од Универзитетот во Лафбор, негативните искуства од училиштето или коментарите дека некој е „лош по математика“ можат да создадат вистинска фобија. Овој страв од математика доведува до избегнување на предметот, што резултира со уште послаби резултати и зголемена анксиозност.
Истражување спроведено кај деца од 9 и 10 години покажало дека оние со изразен страв од математика имаат послаба работна меморија, што ги оневозможува ефективно да решаваат задачи.
Вроденото чувство за броеви – постои, но не кај сите функционира исто
Професорот Брајан Батерворт од Универзитетскиот колеџ во Лондон смета дека сите луѓе имаат вродено чувство за броеви, дури и пред да научат да бројат. Но, кај дел од луѓето овој „вроден механизам“ не функционира оптимално, што може да укаже на состојба наречена дискалкулија – нарушување слично на дислексија, кое го отежнува изведувањето на најосновни математички операции.
Околу 5% од луѓето имаат дискалкулија, а професорот Батерворт и неговиот тим развиле специјални едукативни игри за деца кои им помагаат да ги совладаат аритметичките основи.
Зошто математиката е посебна наука?
Д-р Ксенида-Дерву вели дека математиката може да се спореди со градење ѕид од тули – секоја тула претставува знаење што мора да биде цврсто поставено за да се изгради следната. „Во математиката не можете да прескокнувате теми. Ако не совладате основите, сè понатаму ќе биде потешко“, објаснува таа.
Што можеме да научиме од најдобрите во светот?
Според ПИСА истражувањето, најдобри резултати во математика имаат учениците од Кина, Финска и делови од Источна Азија. Во Кина, наставата е насочена кон градење стабилна основа и математичко размислување, додека во Финска се потенцира квалитетот на наставниците и нивната посветеност.
Овие примери покажуваат дека иако гените можат да влијаат, системот, мотивацијата и пристапот кон учењето се клучни фактори кои можат да направат огромна разлика.
Заклучок: Никој не е „природно лош“ по математика
Иако генетиката има своја улога, математичките способности не се вроден талент резервиран за малкумина. Со правилен пристап, позитивен став и поддршка од средината, секој може да ја совлада математиката и да ја разбере нејзината логика.
На крајот, можеби не станува збор за тоа кој е добар или лош по математика, туку за тоа кој имал шанса да ја разбере и да ѝ даде вистинска можност.
