По неколку месеци привиден мир, трговската војна меѓу САД и Кина повторно ескалира – и тоа со огромен потенцијал за глобални последици. Само за неколку дена, Вашингтон и Пекинг повторно ги извадија економските „оружја“, префрлувајќи ја геополитиката од дипломатски маси директно во индустриските сектори.
Повод за новата ескалација е одлуката на Кина да го ограничи извозот на критични минерали – елементи од клучно значење за производство на електроника, електрични возила, па дури и борбени системи. Одговорот на американскиот претседател Доналд Трамп беше експлозивен: 100% царини за кинескиот извоз, со што се урнаа надежите дека ќе се избегнат нови глобални економски потреси.
Америка ја брани индустријата, Кина возвраќа геополитички
Претседателот Трамп ја нарече мерката „одбрана на индустрискиот суверенитет“, обвинувајќи го Пекинг за „политичка злоупотреба на ресурсите“. Од Пекинг возвратија со жестока реакција – обвинувајќи ја Америка за „економска принуда“ и најавија контрамерки.
Иако ова изгледа како класична економска битка, вистината е многу подлабока: Кина контролира 90% од глобалното производство на преработени ретки земни метали, а 70% од светските рудници за овие материјали се под нејзина контрола. Оваа доминација и дава геополитичка моќ која сега ја користи во целост.
САД, пак, се свесни за својата стратешка ранливост, бидејќи индустриите за одбрана, технологија и енергетика зависат токму од тие материјали. Затоа, новите царини се обид не само да се одврати Кина, туку и да се намали американската зависност од кинески ресурси.
Геополитичка шаховска табла: Сила наспроти сила
Двете сили имаат свои адути.Кина со минералите.Америка со високотехнолошки полупроводници, одбранбени технологии и глобалната финансиска инфраструктура.
Вашингтон ја предводи коалицијата на загрижени индустриски сили – од ЕУ до Јапонија – кои исто така бараат намалување на зависноста од Кина. Но оваа меѓусебна зависност ги прави работите уште поопасни: секоја од страните може лесно да ја блокира клучната точка на другата.
Ако САД наметнат ембарго за алатки за производство на чипови – Кина е во сериозен технолошки проблем. Ако Кина го ограничи извозот на ретки елементи – западната индустрија запира. Резултатот: спирала на мерки и контрамерки без јасен излез.
Глобалната економија на раб на нов шок
Пазарите веднаш реагираа. Индексите паднаа, инвеститорите станаа претпазливи, а глобалните синџири на снабдување повторно се под притисок. Компаниите веќе започнаа со преиспитување на своите стратешки партнери, барајќи алтернативи во Југоисточна Азија, Индија и Латинска Америка.
Во Европа се стравува од поскапување на зелените технологии, а во земјите во развој – од тоа дека ќе бидат фатени во средина меѓу двете суперсили.
Политика зад економијата: Што навистина стои зад оваа ескалација?
Ова не е повеќе трговска политика. Ова е надворешна политика со економски средства. И во Вашингтон и во Пекинг, економските алатки се третираат како средства за национална безбедност.
САД се обидуваат да ја „разврзат“ својата економија од Кина – дури и ако тоа има цена. Кина, пак, го користи извозот како начин да испрати порака до внатрешната и меѓународната јавност: „Ние нема да се повлечеме“.
Интересно, ескалацијата доаѓа во политички чувствителен момент за двете страни. Трамп се подготвува за избори, а Кси Џинпинг за важни состаноци на врвно ниво. Покажување сила станува неопходност.
Дали има излез од кризата?
Иако се очекува Трамп и Кси да се сретнат на самит во Јужна Кореја кон крајот на месецот, аналитичарите не очекуваат голем напредок. Единствен можен излез, според нив, е деескалација што ќе им дозволи на двете страни „да си го спасат образот“ – односно, да прогласат победа пред својата јавност без реална капитулација.
Во меѓувреме, глобалниот економски систем, веќе кревок од инфлација и геополитички тензии, сега се наоѓа пред нов тест на издржливост.
