Избирате маица во продавница, го вадите мобилниот телефон, го скенирате QR-кодот на етикетата и за неколку секунди добивате целосна „биографија“ на производот. Од кои материјали е направена, каде точно е произведена, кои компании и луѓе биле дел од синџирот на снабдување, каков е јаглеродниот отпечаток, дали содржи потенцијално штетни хемикалии – сите податоци се транспарентно достапни на едно место. Дополнително, добивате насоки за правилно одржување за подолг век на облеката, можности за поправка, како и информации за рециклирање или повторна употреба.
Токму ова е суштината на дигиталниот пасош на производот (Digital Product Passport – DPP), нова алатка со која Европската Унија сака да воведе целосна транспарентност во текстилната индустрија – еден од најнепроѕирните и еколошки најоптоварувачки сектори во економијата.
Дигиталниот пасош е дел од Европската регулатива за екодизајн за одржливи производи (ESPR), која стапи на сила во јули 2024 година. Според оваа регулатива, секој производ ќе мора да има дигитална „лична карта“, а за текстилот и облеката оваа обврска станува задолжителна во рок од две години. Практично, без дигитален пасош, продажбата на текстилни производи во Европската Унија ќе биде невозможна – без разлика дали тие доаѓаат од Хрватска, Германија или Кина.
За хрватската текстилна индустрија, ова претставува сериозен предизвик. Компаниите имаат максимум две години не за планирање, туку за конкретна и темелна трансформација. Тоа подразбира инвестиции во современи ИТ-системи, воспоставување механизми за собирање и обработка на податоци од сите добавувачи, прилагодување на производствените процеси и сериозна едукација на вработените.
Компаниите што ќе чекаат деталните подзаконски акти да бидат целосно дефинирани ризикуваат да останат без доволно време за прилагодување. Последиците може да бидат сериозни – финансиски санкции, повлекување на производи од пазарот, губење на довербата кај потрошувачите и нарушување на угледот на брендот.
Од Министерството за економија информираат дека процесот на законска регулација веќе е започнат. Сите нови прописи и правила ќе бидат објавени на порталот e-Advice во првиот квартал од следната година, а предвидени се и казнени мерки за оние што нема навреме да се усогласат.
Дигиталниот пасош на производот не е само бирократска новина, туку суштинска промена на начинот на кој се произведува, продава и купува облека во Европската Унија – промена која бара брза реакција и стратешка подготвеност од целата индустрија.
