Свети Елевтериј потекнува од благородно семејство во Рим. Неговиот татко бил воен антипат, додека мајка му, Антија, ја прими верата од апостолот Павле и го крсти својот син. Откако останала вдовица, го посвети Елевтериј на учење и духовна служба кај римскиот епископ Аникита. Веќе на петнаесет години бил ракоположен за ѓакон, на осумнаесет за свештеник, а на дваесет години за епископ, благодарение на божествената мудрост што ја поседувал.
Како епископ на Илирија, со седиште во Валона (Авлона), Елевтериј го водеше својот народ како добар пастир. Царот Адријан испрати војвода Феликс со војници да го фати, но Феликс бил допрен од светоста на Елевтериј и самиот примил христијанство.
Царот нареди бројни мачења – биење, печење на железен кревет, варење во смола и горење во печка – но божествената сила го спасуваше светителот од секое зло. Благородството и верата на Елевтериј инспирираа и други да ја примат Христовата вера, меѓу нив и римскиот епарх Корив и самиот Феликс, кои подоцна станаа маченици. На крај, царските џелати ја отсекоа чесната глава на Елевтериј, а неговата мајка Антија беше убиена кога дојде над телото на својот син.
Телата на светителите беа пренесени во Валона, каде чудесно продолжуваат да се прославуваат во Христовото име. Свети Елевтериј пострада во времето на цар Адријан, околу 120 година.
Тропар: Свети свештеномачениче Елевтерие, ти кој ѕверови скротуваше, со благодат Божја срца човечки лекуваше, Христос преку тебе луѓе во ангели приведе и Неговото име се прославуваше, моли го Него, о велики учителе, нашите срца со Неговото име да бидат запечатени.
