Секоја година во светот се дијагностицираат 2,5 милиони нови случаи на оваа болест
Загадувањето на воздухот е количествено поврзано со појавата на генетски мутации кои го поттикнуваат развојот на рак на белите дробови кај непушачи. Ново истражување, објавено во списанието Nature, открило во ДНК на луѓе кои никогаш не пушеле клеточни промени поврзани со изложеност на смог и зголемен ризик од рак на белите дробови.
Важни бројки
Секоја година во светот се дијагностицираат 2,5 милиони нови случаи на рак на белите дробови. Цигаретниот чад е главна причина за рак на белите дробови, но одреден процент од случаите (10-25%) – кој постепено расте – се кај лица кои никогаш не пушеле. Во таа група заболени, туморите на белите дробови речиси секогаш се аденокарциноми. Ракот на белите дробови е главен причинител за смрт од рак во светот. Според проценките на Global Cancer Observatory, само во 2020 година од рак на белите дробови умреле 1,8 милиони луѓе. Над милион од тие смртни случаи се случиле во Кина, каде пушењето, загадувањето на воздухот и други фактори за загадување се многу застапени. Според најновите податоци, во Хрватска годишно се откриваат повеќе од 3.000 нови случаи на рак на белите дробови, а за жал речиси ист број луѓе годишно и умираат од оваа болест.
Рак на белите дробови кај непушачи
Новото истражување може да помогне во разбирањето зошто додека бројот на пушачи во светот опаѓа, расте бројот на заболени од рак на белите дробови меѓу луѓето кои никогаш не пушеле.
Загадување: мутаген фактор
Многу научни студии откриле значајна епидемиолошка врска помеѓу изложеноста на загадување на воздухот и ризикот од рак на белите дробови. Новото истражување донесува геномски докази што го поврзуваат смогот со зголемување на бројот на случаи на аденокарцином на белите дробови, најчеста форма на рак на белите дробови. Група научници предводени од Лудмила Александарова, професорка по клеточна и молекуларна медицина и биоинженерство на Универзитетот во Калифорнија, Сан Диего, ја анализирале целата генетска шифра на тумори од белите дробови од 871 пациент. Пациентите чиј тумор бил анализиран во студијата „Sherlock-Lung“ и кои никогаш не пушеле, биле од Европа, Северна Америка, Африка и Азија.
Отисоци од загадување во ДНК
Комбинирајќи геномски податоци со проценки за минатата изложеност на загаден воздух на испитаниците (на база на сателитски податоци и мерења на земјишно ниво), научниците откриле дека поголем степен на загадување во одредена област одговара на поголем број мутации кои го поттикнуваат развојот на рак на белите дробови кај испитаниците. Откриените мутации биле или директни (познати како поттикнувачи на развојот на тумори) или поврзани со процеси што создаваат услови за развој на туморот, како што е стареењето на клетките. Луѓето изложени на најголемото загадување имале пократки теломери — кратки повторувачки низа нуклеотиди на краевите на ДНК молекулите кои ги штитат од оштетување. Ова е знак за потенцијално побрзо делење на клетките, што може да го поттикне развојот на рак.
Други ризик фактори
Споменатата студија открила и благ пораст на ваков тип мутации поврзани со пасивно пушење (тешко за анализа поради зависноста од времето на изложеност и оддалеченоста од пушачот), како и значаен пораст на мутации поврзани со консумација на кинески лековити билки што содржат аристолохична киселина, супстанца позната по својот силен канцероген ефект.
