Поради е-цигарите се појави нова разорна форма на воспаление на белите дробови; хрватски експерти: Младите се особено загрозени
Како да нема веќе доволно болести кои можат да нè снајдат, корисниците на е-цигари се изложуваат на нова опасна форма на воспаление на белите дробови — EVALI. За сите здравствени ризици кои ги носи консумацијата на „модерните“ тутунски производи, особено кај младите, зборуваат пулмологот д-р Анте Ребиќ и епидемиологот доц. д-р. Дијана Мајер.
Хрватската влада неодамна донесе итна забрана за употреба на ароми во греаните тутунски производи, како и за продажба на никотински производи на малолетници. Забраната за пушење во затворени јавни простори сега важи и за греани тутунски производи. Одлуката доаѓа во момент кога употребата на ваквите производи кај младите е во пораст — се користат како „бомбони или лизалици“, под изговор дека не се класични цигари и затоа се „помалку штетни“, што е далеку од вистината.
Зголемена употреба кај младите
Според д-р Мајер, 13% од учениците на возраст од 16 години користеле е-цигари во последните 30 дена, додека класичните цигари ги користат 17–20%. Е-цигарите и греаниот тутун се рекламираат како „помалку штетни“, но всушност се особено опасни за младите во развој. Разните вкусови (овошје, слатки) и недостатокот на чад ги прават овие производи привлечни и лесни за прикривање.
Хемикалии и ризици
Д-р Анте Ребиќ вели дека никотинот е силно адиктивна супстанца која влијае на развојот на мозокот до 25-та година — особено на вниманието, учењето и расположението. Иако е-цигарите не содржат тутун, создаваат аеросол кој содржи штетни хемикалии, вклучително и канцерогени. Аромите и адитивите во течностите се сè уште слабо истражени, што претставува дополнителен ризик.
Греаниот тутун не создава класичен чад, но тоа не значи дека не создава опасни молекули. Долготрајната употреба дури и на ниски нивоа може да има сериозни здравствени последици, како зголемена појава на кашлица, отежнато дишење, па дури и астма.
Што е EVALI?
EVALI (E-cigarette or Vaping Associated Lung Injury) е акутно оштетување на белите дробови поврзано со употреба на е-цигари. Првпат регистрирана во САД во 2012 година, а најмногу случаи има во 2019 (околу 2800 случаи и 68 смртни случаи).
EVALI вклучува тешки воспаленија и оштетувања на алвеолите, како организирачка пневмонија, бронхиолитис, еозинофилна пневмонија и др. Може да доведе до потреба од кислородна терапија или механичка вентилација (респиратор). Во ЕУ се регистрирани само изолирани случаи, но ризикот постои.
Симптоми: кашлица, болка во градите, отежнато дишење, температура, слабост.
Штетност за срцето
Е-цигарите не се безбедни ниту за срцето. Никотинот ја стимулира симпатичната нервна активност, што води до зголемен крвен притисок и срцев ритам. Аромите и хемикалиите предизвикуваат оксидативен стрес, воспаление и оштетување на крвните садови, што доведува до атеросклероза и инфаркт.
Истражувањата покажуваат:
- Корисниците на е-цигари имаат 1,79 пати поголем ризик од срцев удар.
- За споредба, пушачите на класични цигари имаат 2,72 пати поголем ризик.
Излекување и рецидиви
Иако повеќето случаи на EVALI се излечливи, има и случаи на долготрајни симптоми (респираторни и когнитивни), особено кај оние што продолжуваат со користење. Забележани се и фатални исходи, дури и кај здрави лица.
Во Хрватска засега нема потврдени случаи на EVALI, но имало сомнеж во 2021 година. Пријавени се и други воспалителни заболувања поврзани со новите тутунски производи.
Заклучок
Советот на експертите е јасен: 🚫 Најдобро е воопшто да не пушите — ниту класични, ниту е-цигари, ниту греан тутун.
Според Европското респираторно друштво (ERS, 2024):
- Сите овие производи се штетни и адиктивни.
- Не се препорачува премин на „помалку штетни“ производи.
- Единствен здрав избор е целосно откажување.
