Американската влада, предводена од претседателот Доналд Трамп, постигна договор вреден 8,9 милијарди долари со кој ќе стане сопственик на речиси 10% од акциите на технолошкиот гигант Интел. Овој потег, кој го означуваат како стратегиски важен, доаѓа во време на глобална трка за производство на напредни чипови и напори за намалување на зависноста од Кина.
Зошто владата „влегува“ во Интел?
Главната цел на овој потег е да се заштити националната безбедност и да се засили домашното производство на полупроводници, особено поради геополитичките ризици и конкуренцијата од Кина и Тајван (преку TSMC). Интел, како единствен американски производител на најнапредни логички чипови, е клучен играч во оваа стратегија.
Договорот: што точно добива владата?
Владата ќе купи 9,9% од обичните акции на Интел по цена од 20,47 долари по акција, што претставува попуст од 17,5% во однос на пазарната цена од 24,80 долари (22 август 2025 година). Финансирањето не доаѓа од нови пари, туку од:
- 5,7 милијарди долари од Законот за чипови и наука (CHIPS Act)
- 3,2 милијарди долари од програмата Secure Enclave, која е поврзана со националната безбедност
Трамп: „Сакав 10%, и добив 10%“
На прес-конференција во Белата куќа, претседателот Трамп со ентузијазам го најави договорот, нарекувајќи го „одличен за Америка“. Тој изјави дека самиот предложил владата да добие 10% од Интел, и дека извршниот директор Лип-Бу Тан го прифатил предлогот, со цел да го задржи своето место.
„Сега владата има удел вреден речиси 11 милијарди долари. Производството на чипови е клучно за нашата иднина“, рече Трамп.
Но, односот меѓу Трамп и Тан не бил секогаш пријателски. Претседателот неодамна побара оставка од Тан, обвинувајќи го за наводни врски со кинески воени компании – обвинувања што Тан ги негираше.
Зошто сега?
Интел се соочува со тешка фаза:
- Во 2024 година, пријави загуба од 18,8 милијарди долари, прва по речиси 40 години
- Компанијата заостанува зад конкуренти како TSMC во бизнисот со фабрики за чипови (foundry)
- Се обидува да ги привлече клиентите и повторно да изгради доверба
Реакции од владата и експертите
Секретарот за трговија, Хауард Лутник, го поддржа договорот, нарекувајќи го „фер“ и „историски“. Тој верува дека овој потег ќе ја засили технолошката независност на САД и ќе поттикне нов економски раст.
Но, експертите се поделени:
- Брајан Квин, професор по право, го нарече договорот „колосална загуба на време“ и се прашува зошто владата не вложила во преферирани акции со дивиденда
- Тимоти Мејер од Универзитетот Дјук го спореди со спасувањето на банки во 2008, но рече дека Интел не е банкротирана компанија
- Даниел Морган смета дека Интел ќе треба дополнителна поддршка или партнерства за да ги надмине предизвиците
Поглед во иднината
Овој договор е дел од поширока стратегија на Трамп за враќање на контролата врз критичната индустрија во САД. Таа вклучува и:
- Инвестиции од SoftBank во Интел
- Договори со Nvidia и AMD за чипови поврзани со вештачка интелигенција
- „Златен удел“ во спојувањето меѓу Nippon Steel и U.S. Steel
За Интел, ова е шанса за стабилност и обновување на изгубениот сјај, но и голема одговорност. Ќе треба да покаже дека може:
- Да се натпреварува со TSMC и Samsung во производството
- Да се избори со Nvidia во доменот на AI
- Да ги задржи клиентите и да ги прошири партнерствата
Акциите на Интел пораснаа за над 5% по веста за договорот, што покажува позитивна реакција од инвеститорите, барем во краток рок.
