Европските држави со големо внимание и зголемена тревога го следат новиот пристап на Доналд Трамп кон украинската војна. Иако неговата администрација се обидува да наметне мировен договор, европските лидери стравуваат дека решението – кога и да дојде – нема да ја ограничи, ниту пак да ја ослаби Русија онака како што Европа очекуваше, што ја става безбедноста на континентот под сериозен ризик. Според проценките и анализите што ги споделуваат европските дипломати, можна е и нова фаза на политичко и економско приближување меѓу Вашингтон и Москва, нешто што во Европа предизвикува силна вознемиреност, бидејќи Русија и понатаму се смета за најголемата закана за безбедноста на ЕУ и НАТО.
Дополнителна причина за загриженост е тоа што европските држави не успеаја да блокираат неколку точки од американскиот мировен план, за кои се сметаше дека се премногу поволни за Кремљ. Иако одредени спорни делови беа отстранети, сè уште постои страв дека секој договор би можел да создаде сериозни стратегиски последици за Европа.
Европа – без вистинско место на преговарачката маса
Еден од најголемите проблеми е ограничената улога на Европа во процесот. Европските земји не само што немаат сила да диктираат услови, туку воопшто не биле присутни на последните разговори меѓу американските и украинските претставници во Флорида. Додека највисоките американски емисари се подготвуваат за разговори со Владимир Путин, европските држави остануваат само набљудувачи.
Политичките аналитичари предупредуваат дека европските лидери сè повеќе се помируваат со идејата дека договорот можеби ќе биде „неубав“, односно ќе вклучи отстапки што Европа длабоко ги одбива. Дополнително, Трамп многу јасно покажува дека преговорите ги гледа низ перспектива на големите сили – позиција што ги става европските држави во подредена улога.
Вашингтон ги уверува Европјаните – но тие сè уште се сомневаат
Американскиот државен секретар Марко Рубио тврдеше дека Европа ќе има своја улога во дефинирањето на идната структура на НАТО и ЕУ во рамки на мировното решение. Но европските дипломати сметаат дека таквите уверувања се премногу нејасни и не обезбедуваат реална гаранција.
Причината е едноставна: речиси секој можен аспект од потенцијалниот договор директно ја засега Европа – од можни територијални отстапки, до економските последици од евентуална соработка меѓу САД и Русија по завршувањето на војната. Дополнително, повлекувањето на Вашингтон од клучните состаноци на НАТО дополнително ја зголемува нервозата во Европа, која стравува дека некоја источна членка би можела да биде следната цел на Москва.
Загриженост од проширување на руската агресија
Европските разузнавачки служби веќе предупредуваат дека Русија го задржува отворено прашањето за нови воени конфликти со НАТО. Според германските процени, Москва би можела да биде подготвена за нова офанзива против некоја членка на алијансата до 2029 година.
Иако нема сигнали дека Путин сака да ја заврши инвазијата, европските земји стравуваат дека секој договор кој би дозволил Русија да ја задржи окупираната украинска територија, би бил опасен преседан и би ја охрабрил Москва на дополнителни агресивни потези.
Американската страна, пак, не ги исклучува руските претензии кон остатокот од Донбас, а во администрацијата на Трамп веќе се говори за нови економски можности во односите со Русија по завршување на конфликтот. Тоа е сигнал кој во Европа се толкува како сериозна закана: враќањето на Русија во глобалната економија би и овозможило милијарди за модернизација на својата воена машина.
Европа без доволно воена сила и без заеднички став
И покрај огромната финансиска помош за Украина, европските држави сè уште немаат заеднички механизам за реално влијание врз мировниот процес. Иако ЕУ располага со замрзнати руски средства, државите членки не можат да постигнат согласност дали тие пари треба да се искористат за нов заем за Украина.
Франција и Велика Британија се обидуваат да демонстрираат сила преку предлог за распоредување ограничен број војници како дел од безбедносни гаранции за Украина, но Москва го одбива тој модел. И покрај тоа што ваквите сили би имале симболична улога, тие би зависеле од поддршката на САД.
Експертите предупредуваат дека Европа сега ја плаќа цената за деценискиот недостиг на инвестиции во одбраната – и дека во преговарачкиот процес нема силни карти во рацете, што го засилува влијанието на САД и ги маргинализира европските интереси.
Европските лидери, според аналитичарите, го чувствуваат товарот на оваа реалност: без доволна моќ, без единствен став и без директно место на преговарачката маса, континентот се соочува со заклучокот што веќе тивко се шири низ ЕУ – Европа ја плаќа цената за туѓи одлуки, а исходот би можел да одреди нова, многу понеизвесна безбедносна ера.
